Correspondentie

Het resultaat van een webstek is o.a. een levendige correspondentie. Op de laatste kronieken kreeg ik commentaren van Rahadi Karni een vriend uit mijn studiejaren en van Niels Wiedenhof, voormalig wetenschapsvoorlichter van het Natuurkundig Laboratorium van Philips. Beide leken mij geschikt om onder ogen te brengen van een wijder publiek.
Mijn respons staat er onder.
Zie ook de discussie in De Dagelijkse Standaard.

Karni schreef over ijdelheid:

Beste Kees,
Met interesse heb ik jouw bijdrage aan het verhaal van Louise Fresco gelezen. (Fresco heb ik al jaren hoog zitten en ik heb haar geschriften bijna allemaal). Ja, zo is het, domheid - die naar mijn mening op een gegeven ogenblik in pure slechtheid veranderd - komt en blijft altijd aan de macht. Niet alleen in Europa, ook in de VS, de islamitische wereld, China, India. En in het bedrijfsleven en academische instituten. Vaak heb ik in mijn werkzaam leven gedacht dat ons instituut een hemel op aarde zou kunnen zijn als er maar niet zulke domme mensen in het bestuur zaten. Voor de ergste stomkoppen heb ik mijn mensen zoveel mogelijk beschermd, maar dat lukte niet altijd. En ik heb persoonlijk en professioneel daarvoor moeten betalen. Ik ben tot de conclusie gekomen dat deze situatie onuitroeibaar is, want voortvloeiend uit "la condition humaine" het menselijk tekort. Niet te bestrijden met kerken of met revoluties. Hoe idealistisch en zuiver ook begonnen, steeds komt een domme, uitsluitend in het eigen voordeel geïnteresseerde, clan bovendrijven en dan begint het weer van voren af aan.
Ik geloof niet meer in een maakbare, rechtvaardige, rationeel geleide maatschappij of organisatie. Wij zijn en blijven allen, in meerdere of mindere mate biologisch geconditioneerde, instinctief handelende dieren, kracht van klauw en tand bepalen de maatschappelijke orde, daar helpt geen Bergrede of Communistisch Manifest aan, laat staan een filosoof of een sociaal of historisch wetenschapper.
Vroeger dacht ik "Scientia omnia vincit" nu ben ik oud geworden en neem ik afstand met: "Vanitas vanitatum omnia vanitas", alles is ijdelheid...
Het zij zo.
Hartelijke groet,

P.S. Jeanne en ik waren een paar weken in Rome, zaten vlak bij de St Pieter, waar we een aantal malen, vanwege de mooie muziek en de prachtige omgeving de vijf uur - 's middags! - mis volgden. Vandaar mijn Latijn.

-o-o-o-o-o-

Ik antwoordde:

Beste Rahadi,
Bedankt voor je reactie. Ik vind het fijn, dat we na al die jaren eigenlijk nog steeds op een lijn zitten. Dat vond ik ook zo leuk bij die reünies met Eric, Broos, Donny en Hans & Lou en Biesheuvel natuurlijk. Je hebt helemaal gelijk met die onveranderlijke afloop bij zelfs heel grote omwentelingen. De essentie is, dunkt mij, dat mensen om aan de macht te komen, macht moeten begeren. En wanneer je daar effectief naar streeft, kost dat zoveel aandacht, dat andere intellectuele interessen in het gedrang komen. Bovendien blijken er soms kronkelige en bochtige wegen te kunnen worden afgesneden door 'een leugentje om bestwil', of door iemand anders een hak te zetten. En de verleiding daartoe is groot. Wanneer je dat een paar keer hebt gedaan en in een milieu verkeert, waarin dat normaal is... enz. Dat is de toelichting bij het gezegde 'Macht corrumpeert en totale macht corrumpeert totaal'.
Mensen, die op een andere manier dingen doen en ondernemen, zoals jij en ik (en vermoedelijk de hele grote groep van echte professionals) schenken te weinig aandacht aan machtsverhoudingen om ooit een machtspositie te gaan innemen. Hooguit doen ze zo nu en dan een halfhartige poging, maar vooral om voor de dingen waarvoor ze staan, even iets voor elkaar te boksen. Daarna laten ze het palaver en gesjoemel weer graag over aan de lui, die daarvoor opteren. Echter, wanneer je probeert om de gang van zaken wat meer in detail te bekijken, moet je m.i. concluderen dat er nuances in de narigheid zijn. La condition humaine bergt variaties in zich. Ik ben net toch maar begonnen in 'De Prooi' over de val van ABN AMRO. Bij het lezen daarvan dringt zich de indruk op, dat de heer Kalff, de voorganger van meneer Rijkman Groenink, die ik destijds nog wel eens een kat heb gegeven, toen hij zonder kennis van zaken onzin uitkraamde over de samenwerking tussen de universiteiten en het bedrijfsleven, toch een heel wat fatsoenlijker bankier was, met veel meer compassie met de mensen die van hem afhankelijk waren, dan RG en zijn companen in de 'investment banking' divisie. Zo zijn er halfoneerlijke ministers, als Balkenende en grote boeven, zoals Berlusconi. In het Spanje van Franco waren de mensen voortdurend bang om zich te uiten. Met het ingrijpen van Juan Carlos is er daar heel wat verbeterd, zowel op het gebied van de mensenrechten, als ook economisch. Jouw 'ijdelheid der ijdelheden en alles ijdelheid' mag in zijn absoluutheid waar zijn, het is daar zeker nog geen paradijs, maar het is er een stuk prettiger op geworden.
Op een heel ander vlak denk ik, dat de opkomst van het communisme in Rusland, wat daar volgens mij geen verbetering heeft gebracht, er wel toe heeft geleid, dat hier in West Europa het ongebreidelde kapitalisme wat is beteugeld. De heersende elite besefte, dat er zonder een wat menselijker optreden, ook hier voor hen narigheid kon komen. Nu die dreiging verdwenen is, is de weg weer vrij om het oude ongebreidelde macht- (en geld-) streven weer op te nemen.
Ik zoek daarom naar wegen om nuances te gebruiken om bepaalde uitwassen in te dammen. Een hemel op aarde krijgen we niet, dat weet ik. Maar kleine verbeteringen zijn meegenomen. Met de jaren kijk ik er wat afstandelijker naar dan vroeger. En ik lig er zeker niet meer wakker van. Maar ik kan het toch niet nalaten om zo nu en dan uit mijn schulp te kruipen door ergerlijke misstanden te signaleren en te proberen hier of daar aan een touwtje te trekken om bepaalde kleinigheden recht te zetten, of te verbeteren. Echt op de barricaden ga ik niet meer. Of het zou moeten zijn om een individueel onrecht, zoals met Lucia, te bestrijden. Dan gaat het me niet zo zeer om alles omvattende verbeteringen van de samenleving, maar om het redden van een enkeling, die in de machinerie vermalen wordt. Als het neveneffect is, dat er dan misschien ook wat aan het systeem verbetert, ben ik daar uiteraard blij om. Maar voor mij is en blijft de hoofdzaak dat individuele geval. Voorlopig is ze vrij en komt er een herziening van haar proces. (Mijn optreden heeft er in elk geval toe geleid, dat het Ministerie van Justitie nu met de KNAW in overleg is over mogelijke verbeteringen in de rechtspaak, m.n. waar het gaat om de keuze en de invloed van deskundigen uit de bètasfeer op de gang van zaken in een proces. Of er wat uitkomt? Het is nog een open vraag, maar het ziet er niet helemaal hopeloos uit.)
Of me dat ook lukt m.b.t. maatregelen om de slagarm van graaiers en bonusjagers te verkleinen, of de geldverspilling aan windmolens en zonnepanelen te begrenzen, de schade aan het onderwijs te repareren, of het respect voor professionaliteit te doen toenemen, ik weet het niet. Maar ik vind het de moeite waard om te proberen daaraan een steentje bij te dragen.
Intussen probeer ik gewoon door te gaan met genieten van het leven en de mensen om mij heen. Daarvoor ruim ik in elk geval genoeg tijd in, veel meer dan vroeger. We hebben net een paar elektrische fietsen gekocht, waarmee we grote tochten maken. Daar genieten we van. In juli gaan we naar het Loire gebied om daar een lange fietstocht te maken met enkele vrienden. Ook dat is iets, waarnaar ik verlangend uitkijk. En in die tijd moet het land zichzelf maar even besturen . Dat is net zoiets als jouw muzikale bedevaart naar Rome. Wie zei ook weer "Paris vaut bien une messe."? Ik begrijp dat voor jullie nu geldt: "Musique vaut bien une messe". Het Frans blijft voor een HBSer altijd nog wat toegankelijker dan Latijn.
Hartelijke groeten,

-o-o-o-o-o-

Wiedenhof schreef over malversatie:

Beste Kees,
Als steeds interessante zaken die je aanroert. Dat windenergieverhaal vond ik onthullend en onbegrijpelijk. Is het nu echt zo dat men Donquichotterie bedrijft? Al die windmolenbouwers die de zaak neppen? Dat zou toch te denken moeten geven, malverserende technici. Overigens, terzijde, die Roel Pieper!
Dan dat stuk van Van Baal. Er stond niks nieuws in. Ik vond het vlak geleuter, maar wel leuk als bladvulling.
Nu nog iets anders. Geërgerd heb ik me aan Bos. Die is zo langzamerhand maf aan het worden, een fikse draaier en mierer om in Louiseaanse termen te blijven. Gisteren viel hij opeens Berman af, nadat hij eerst Vogelaar een loer heeft gedraaid in samenwerking met Van der Laan en de twee topdames. Zelf heeft hij, hand op zijn hart bij herhaling gezegd dat hij nooit met Balkenende in een kabinet zou gaan, en zie aan waar hij zit. En Herfkens en Ritzen en Peper… Het lachwekkende Starfighterdebat (de woordvoerster had er zelf moeite mee, geloof ik, om al die dingen te zeggen die ze niet geloofde), Browns kabinet dat malverseerde, die rare Schröder die niet wilde aftreden nadat Merckel had gewonnen. En dan jammeren: oh oh oh, waarom stemmen ze niet meer op ons? Misschien is er hier sprake van een kritisch omkeerpunt zoals Spinozawinnaar 2009, prof. Marten Scheffer, dat beschrijft. Opeens is het allemaal te veel en keert men de PvdA, de sociaaldemocratie, de rug toe. Die in het leven geroepen commissie Dijksma heeft dan ook naar mijn mening de opdracht de verkeerde dingen te evalueren (de inhoud van de campagne, de boodschap en de organisatie).
Maar ik stem niet op de VVD. Ratio is prima, gevoel hoort er bij.
Hartelijke groet, ook aan Luba,
blijf schrijven, mij doe je er een plezier mee en je hebt er ook duidelijk zin in,

-o-o-o-o-o-

Ik antwoordde:

Beste Niels,
Ik geloof niet zo gauw in complot theorieën. Meestal zijn er andere verklaringen voor verkeerd uitpakkende grootschalige ontwikkelingen.
In de eerste plaats weten technici, dat een nieuwe techniek in de aanloopfase duur is. Er moet volume productie op gang komen voor de prijs gaat dalen. Met die algemene kennis ben je gauw geneigd in het begin een oogje dicht te knijpen, als het dan nog niet direct rendeert, of de voorgespiegelde voordelen nog niet oplevert.
In de tweede plaats is er de complicatie van de multidisciplinaire kennis, die voor de bouw en integratie van windenergie nodig is. Wanneer je, een bouwer bent van turbines, of een airodynamicus, een producent van grote kunststof geraamten en wieken, een atmosfeer- en weerdeskundige, een elektrotechnicus met kennis van omvormers, van trafo's en hoogspanningsleidingen, of een deskundige van weet ik wat er al niet meer aan te pas komt, dan kan je op basis van de algemene wetenschap: "wind is gratis, molens maken geen CO₂ en elke kWh gemalen, moet in principe een kWh fossiel kunnen vervangen", al snel tot de conclusie komen, dat windparken een goede investering zijn. 'Het moet kunnen'.
Het zijn de 'unk-unks', de unknown unknowns, die een mooie ogend systeem soms heel wat minder voordelig maken, dan voor en tijdens de bouw gedacht. En soms halen ze het hele concept onderuit. Je kunt dan niet zeggen, dat de technici malverseerden. Ze hebben hun beste beentje voorgezet; de bij hen passende problemen briljant opgelost en van de andere expertisen, die nodig waren, aangenomen dat het daar net zo ging. Welke unk-unks er waren, wist niemand, anders waren het geen unk-unks. Wist je bv. dat er nog nooit een groot verkeersvliegtuig is ontworpen, dat toen het klaar was niet zwaarder woog dan in het ontwerp stond? Met alle narigheid van dien naderhand.
Tijdens de opbouw ontstaat een horde gelovigen, wier raison d'être van het project afhangt: de priesterklasse. Die geven hun geloof niet op. Integendeel ze blijven het uitdragen, zeker als ze er aan verdienen. In sommige gevallen slagen ze er in 350 miljoen mensen te laten geloven dat er iemand uit een maagd geboren is. En denk niet, dat ze zelf eigenlijk wel beter weten en alleen maar malverseren.
Bij het inpassen van een enkele windgenerator in het net, valt het allemaal nog wel mee. Ik denk, dat de schade dan nauwelijks te meten is. Het net fluctueert voortdurend, dankzij de variërende vraag van de klanten. Een beetje extra fluctuatie valt niet op. En een verhoogde of verlaagde netspanning van de orde van ppMs doet nergens schade. Wanneer er echter hele batterijen van die dingen staan en de wind valt weg, of begint juist weer te waaien, moet er reserve vermogen in- of uitgeschakeld worden. En dan begint de narigheid. Ik probeer nu al maanden lang achter gegevens te komen omtrent dat snel wisselende reservevermogen en het brandstofgebruik ervan. Die gegevens zijn nergens te vinden. Je zou kunnen denken, zit daar dan de samenzwering? Maar zelfs dat hoeft niet het geval te zijn. Want ook het normale, fossiel gevoede net heeft voortdurend met fluctuaties te kampen. Jij en ik die onvoorzien gaan douchen, strijken, of een wasje draaien. Het is dus heel wel denkbaar, dat zelfs grote producenten, zoals E.ON geen afzonderlijke gegevens hebben over welk deel van de snelle inzet of stopzetting van reservevermogen aan de wind moet worden toegeschreven. De enige, harde feiten, die ik ken zijn:
a) Bij een windvermogen van 7 GW gespreid over heel Duitsland moet een conventioneel vermogen van 6,3 GW voortdurend stand by zijn om binnen enkele seconden van 0 naar gigawatts te kunnen opschakelen.
b) Die zelfde 7 GW windmolens leverden over het hele jaar genomen slechts 14% (~ 1 GW) gemiddeld; dat ondanks het feit, dat in Duitsland elektriciteit afkomstig van wind onherroepelijk voorrang heeft op het net.
c) De enige generatoren, die de benodigde snelle wisselingen aankunnen zijn gasturbines. Maar die hebben een nuttig rendement van ~ 30%; dat is de helft van wat een moderne conventionele centrale onder gunstige omstandigheden presteert.
Zonder nadere gegevens, die van de elektriciteitsproducenten zouden moeten komen, is het niet mogelijk een nauwkeurige test te doen op de stelling: windelektriciteit bespaart fossiele brandstof en CO₂-uitstoot. Of van het omgekeerde: het is nutteloos. Maar met de argumenten, a, b & c is de kans op een gunstige uitkomst volgens mijn inzicht klein. (Er is bovendien een grote marge te overbruggen: extra hoogspanningsleidingen, dubbele generatoren - wind en fossiel stand by - extra omvormers, synchronisatoren en transformators.)
Hopelijk heb ik het onbegrijpelijke een beetje verteerbaar gemaakt. Gr.

PS.
Bos is een draaifeut. Hij had in de Kamer behoren te blijven, na de stennis die hij persoonlijk in de oppositie had gemaakt. Er waren best andere PvdA-ers te vinden, die het regeringswerk hadden kunnen doen. Slechter dan Plasterk kan immers nauwelijks? Maar ja, met zulke principes word je natuurlijk later nooit burgemeester van Amsterdam, directeur van de Europese Centrale Bank, of commissaris bij de Kon. Shell. Daarvoor moet je zelf eerst maatregelen nemen om de kredietcrisis endemisch te maken (geld scheppen en de rente omlaag duwen).