Jan van Friesland ondervraagt C.(Kees) le Pair
Rutte: keer om voor de schade ons allen boven het hoofd groeit.
JvF: Wat was het moment dat u dacht: het gaat helemaal mis met de klimaatplannen?
ClP: Ik twijfelde al sinds de conferentie van Rio in 1992 aan de stelligheid waarmee gevaren door klimaatverandering werden verkondigd. Naar wat ik wist van geologie, leek het me voorbarig om zo'n ophef te maken over menselijke invloed en CO2. Maar ik maakte me nog geen zorgen. Op zulke toogdagen zijn gevaren populair. Die halen de krant en daarmee kunnen politici het voetvolk achter zich krijgen met reddingsbeloften... Maar u vroeg 'helemaal mis'. Dat was pas nadat ik het ontwerp van de nieuwe klimaatwet had gelezen. Daar voor dacht ik nog, dat het zo'n vaart niet zou lopen. Voor het te gek werd zouden we wel bij zinnen komen. Ja, toen ik dat wetsontwerp las, besefte ik dat ons een catastrofe boven het hoofd hangt. Toen heb ik alarm geslagen.
JvF: Het had niet veel gescheeld of uw manifest was betekenisloos gebleven.
ClP: Tja, ik ben geen bekende Nederlander. In mijn vroegere werk verkeerde ik tussen bestuurders van land en bedrijven aan de ene kant en onderzoekers aan de andere. Ik was gewend dat politici naar mij luisterden. Een brief, een telefoontje of een bezoekje was vaak voldoende. Zij wisten dat ik vertolkte wat de beste technici en natuuronderzoekers van het land over de dingen te melden hadden. Niet dat ik altijd mijn zin kreeg; was het maar waar. Maar ze luisterden wel. En als ze dan wat anders deden, och jammer dan. 'Jij bent verantwoordelijk. Ik heb je gezegd hoe het zit.' Daarmee was voor mij de kous af. Nu ik gepensioneerd ben heb ik alleen nog fluit- en applaudiseer-recht. Ik zette het klimaatalarm op het web en stuurde vrienden en kennissen een mailtje in de trant van 'lees eens, wat vind jij?' Het verraste me dat ik toen een aantal reacties kreeg in de trant van 'dat wil ik graag mee ondertekenen'. Die heb ik er toen bijgezet en daarna ging de zaak aan het rollen.
JvF: Was het moeilijk uw zorg kenbaar te maken aan onze bestuurders?
ClP: Nee, dat niet. Zelf en met anderen heb ik verschillende elkaar opvolgende ministers en andere politici op de hoogte gebracht van onze bevindingen en berekeningen over windmolens en zonnecellen. Ook over onderzoeksresultaten, die tonen dat de aanname dat menselijk CO2 het klimaat stuurt, niet klopt met de feiten. Nee, kenbaar maken was niet moeilijk. Verschillende malen kregen we netjes antwoord. Maar tussen kenbaar maken en aan het verstand brengen gaapt een diepe kloof.
JvF: Kreeg u het tussen de oren?
ClP: Wanneer u bedoelt, begrepen ze het? dan is het antwoord: 'heel slecht eigenlijk tot op dit moment helemaal niet.' Het probleem is, dat bestuurders wetten, verdragen en afspraken zien als harde feiten. Indien je bij hen aan boord komt met een natuurkundige of technische onmogelijkheid dan zegt dat hen niets. 'Daar moeten technici maar iets op vinden.'
Houtsnippers verstoken in een elektriciteitscentrale brengt meer CO2 in de lucht dan steenkool. Maar niet voor ex-minister Kamp. Hij twijfelde niet. Die CO2 moleculen telden niet.
'Dat had Brussel zelf vastgesteld.' Ik heb daar erg om moeten lachen. Maar ja, hij bepaalde het beleid, niet ik.
Er waren ook anderen, minder dom, die zeiden dat ik hen eigenlijk wel overtuigd had. Maar ze bleven de klimaatmaatregelen steunen omdat ze anders morgen op straat zouden staan. Zulke lui zou je het landsbestuur niet moeten toevertrouwen. Maar ik kan ze de kost niet geven, die zo hun kiezersmandaat invullen. Politiek is soms tamelijk smerig.
Meneer Nijpels liegt gewoon als hij zegt dat wind en zon goedkoper zijn.
JvF: Nu lijkt er sprake van een publicitaire doorbraak.
ClP: Dat verbaast me niet. Einstein's derde wet zegt wel: het is makkelijker een atoom te splitsen dan mensen met een overtuiging het tegendeel bij te brengen. Maar die wet geldt niet overal en altijd. Zodra portemonnee, gezondheid of voortbestaan in het geding komen, wordt de geest soepeler. Dan zien gelovigen om naar alternatieven. De klimaatmaatregelen - die overigens het klimaat niet helpen - kosten veel geld. Dan gaan mensen ineens rechtop in bed zitten. Afgezien van een kleine elite profiteurs moet de burger bloeden. Dan wordt de boodschap van klimaatrealisten ineens welkom. Zo gaat dat.
Al probeert de regering het te verdoezelen met schijnargumenten en door er dan maar geen klimaatetiket op te plakken. Alles rendeert ineens, ook zonder subsidie...
Meneer Nijpels liegt gewoon als hij zegt dat wind en zon goedkoper zijn. Meneer Buma was de eerste politicus van het ancien régime die lont rook. Maar gezien zijn vroegere opstelling geloof ik hem ook niet zo. Ik zei het al, politiek is vaak smerig.
JvF: Stelt de aandacht in de media u gerust?
ClP: Nee. Verzet komt te langzaam op gang. Men neemt op dit moment onherstelbare maatregelen. Beloften en contracten, die subsidieontvangers en fabrikanten later kunnen afdwingen. Burgers bedreigd met gasafsluiting zijn gedwongen op andere manieren hun huizen te verwarmen en anders te koken. Wie daar al stappen toe neemt, gaat niet pleiten voor gas. Want dan moet hij morgen de nieuwe rommel weer de deur uit doen en weer een nieuwe installatie kopen. Kortom er komt een beweging op gang die pas stopt als de bijl valt.
Zelfs als Baudet in maart in de Eerste Kamer een grote fractie krijgt, waarvan de lui van het huidige machtsblok zo schrikken dat ze ijlings ook een beetje realistisch worden, is er al onnoemelijke schade aangericht. In het onwaarschijnlijke scenario dat men dan de gasuitstap intrekt en geen verdere subsidiëring van niet werkende techniek meer toestaat, zal nog de periode van de laatste kabinetten in latere geschiedenis te boek staan als die van de grootste verkwisting door welke Nederlandse regering ooit.
JvF: Hebben politici en beleidsmakers een verkeerd beeld van CO2 uitstoot?
ClP: Ja. CO2 is een levensnoodzaak, terwijl een stel politici het een gifgas noemt. Indien de concentratie van het gas in de lucht beneden 150 ppM daalt is er geen leven meer. Nu ja in de oceaan. Dan moet van daaruit alles weer opnieuw beginnen net als miljarden jaren geleden. Dat is de sleutel tot de ondergang in mijn science fiction roman 'De tweede Apocalyps'. Planten nemen CO2 op en stoten het uit bij verrotting of verbranding. Insecten stoten tien keer zoveel uit als mensen met al hun machines. De oceanen bevatten in de laag die meedoet aan de klimaatregulering honderd keer zoveel CO2 als de lucht. Een kleine verandering van de watertemperatuur en de plantjes groeien minder, of juist veel harder. De menselijke bijdrage aan de toevloed en afname van het gas in de lucht is 5%. We weten niet eens hoe het komt dat niet de lucht boven de industriegebieden maar die boven de tropische regenwouden en stukken Indische- en Grote oceaan de hoogste CO2-concentratie hebben! Ik grapte ooit dat je de vulkanen moet sluiten om van het spul af te komen. Als dat zou lukken kwam er een echte big bang!
JvF: Ze zien het zelfs als 'vervuilend' hebben we dat zo op school geleerd?
ClP: Dat was dan een erg slechte school. Alhoewel... met het geleerde waarmee kinderen nu thuiskomen... Het zou eigenlijk best kunnen. De jonkies onder hen, misschien. De ouderen hebben vroeger niet opgelet. Zouden er werkelijk mensen zijn die denken dat je vulkanen kunt sluiten of continental drift kunt stoppen?
Indien de wereld ons klimaatwetje navolgt, komt er massasterfte. Wij in Nederland krijgen eerst te maken met duurdere stroom, dan stroomuitval en geleidelijk onbetaalbare levensbehoeften.
JvF: U wijst op de grote gevaren als het kabinet de verkeerde keuze maakt: 'armoede, kou, honger en verdere ellende'. Is dat niet te zwaar aangezet?
ClP: Pas op. Nu raakt u de kern van het alarm. Daar is een heleboel over te vertellen. Als ik het kort houd, doe ik geen recht aan de ernst van de zaak. Maar goed ik noem een paar dingen.
Bij energie denken veel mensen aan een lampje 's avonds en de kachel als het koud is. Of ze denken aan elektriciteit. Dat is net zoiets als met een vergrootglas naar een sneeuwvlok staren terwijl een lawine naar beneden stort. Energie is alles! Het is ons brood, onze huizen, de wegen, de tomaten, het transport van fiets tot containerschip, de kleding, de industrie, de landbouw, kortom kijk om u heen. Niets van wat nodig is zonder energie. Zonder fossiele, koolstofhoudende grondstof kunnen we niet meer dan 400 miljoen mensen op de wereld in leven houden. Het zijn er meer dan zeven miljard. Over zo'n 200 jaar is het praktisch gezien op. Dan moet het anders. Tot zo lang hebben we tijd om een goed werkend alternatief te ontwikkelen en neer te zetten. Dat kan, maar niet met molens, zonnecellen of houtsnippers. Voor ons huidig elektriciteitsverbruik zijn vier keer zoveel molens nodig als het akkoord tot 2023 voorziet. Dan zwijg ik maar over stroom als het niet waait en overschot bij harde wind. Indien we het wegverkeer elektrificeren zijn twee keer zoveel molens nodig. En als 's winters de warmtepompen het gas moeten vervangen, nog meer. Om te blijven leven zoals we nu doen, maar dan met energie uit zonnecellen hebben we een oppervlak vier keer Nederland nodig. Kortom het kan niet. Indien we toch aan de klimaatwet vasthouden komt er dus een enorm energietekort. Dat betekent kou, honger, verval van infrastructuur en ellende. Wereldwijd verstoken we dan in 10 jaar alle bossen. Overdreven? Nee. Indien de wereld ons klimaatwetje navolgt, komt er massasterfte. Wij in Nederland krijgen eerst te maken met duurdere stroom, dan stroomuitval en geleidelijk onbetaalbare levensbehoeften. Dat zal niet gebeuren. Er komt opstand. Maar helaas bij revolutie vallen slachtoffers en niet alleen onder de slechten. En wederopbouw duurt lang.
JvF: U schrijft: 'Het tekort aan energie en de destabilisatie van de stroomvoorziening zullen het volk keer op keer in het donker en in de kou zetten en er vallen doden.' Komt ons leven echt in gevaar?
ClP: Uiteindelijk, ja. Maar voor het zover is verwacht ik oproer. Er zullen schuldigen gezocht worden en zoals altijd in de geschiedenis ontsnappen de meeste. Die komen terug als nieuwe leider, de Robespierre van weleer. De zwaksten leggen het loodje.
JvF: Omgekeerd zijn er ook mensen, zoals NOS weerman Gerrit Hiemstra, die het tegendeel beweren. Meer CO2 leidt juist tot rampen. Hiemstra: 'Dat is ook mijn grootste bezwaar tegen de klimaatsceptici. Zij proberen het weg te redeneren door selectief om te gaan met data. Ze laten zaken weg die niet bij hun verhaal kloppen of ze verzinnen dingen die niet kloppen.
ClP: Meneer Hiemstra werkte bij het KNMI. Het instituut waar een minister de wetenschappelijk directeur ontsloeg omdat hij liet zien waarom de klimaatmodellen niet deugen. Wat verwacht u daarna van de klimaatwetenschap daar?
De weermensen hebben sinds Buys Ballot grote vooruitgang geboekt in de voorspelling van het weer. Dat is belangrijk voor de samenleving. Het maakt nogal wat uit, of het morgen vriest, dooit of regent en of de zon schijnt, of dat het mist. De weermensen bestuderen de processen in de atmosfeer, drukgebieden en hun beweging, vochtigheid, temperatuur en nog zo wat. Maar het kleine deel van de atmosfeer dat voor het weer van belang is, is maar een miniem deel van de aarde! Ze passen de weermodellen toe op het klimaat. Maar de uitkomsten van die klimaatmodellen zijn door metingen ontkracht.
Het voor het klimaat belangrijke deel is vele malen groter. Alleen al de bovenste tien meter van de oceanen heeft een grotere warmte inhoud dan de hele atmosfeer. De studie daarvan is in de klimaatwetenschap een ondergeschoven kind. Pas sinds het begin van deze eeuw zijn er goede systematische metingen, die ons een beeld geven van de toestand. Maar dat is te kort om betrouwbare uitspraken te doen over de veranderingen en de oorzaken daarvan. Over het weer zijn wel redelijk betrouwbare uitspraken mogelijk voor een dag of tien. Dat heeft de Hiemstra's van deze wereld overmoedig gemaakt. Ze passen de weermodellen toe op het klimaat. Maar de uitkomsten van die klimaatmodellen zijn door metingen ontkracht. Hoe mooi een theorie ook is en hoeveel mensen ook aannemen dat die de werkelijkheid beschrijft, het doet er niet toe. Als de metingen andere uitkomsten geven, is de theorie fout. (R. Feynman).
JvF: Zit de wetenschap zelf wel op een lijn?
ClP: Nee. En dat is maar goed ook. Daardoor vordert ze. Er zijn serieuze klimaatwetenschappers die denken dat de aarde opwarmt door de mens. Zij interpreteren de verschijnselen anders dan klimaatrealisten. In de leerboeken staat dat de aarde zonder atmosfeer in stralingsevenwicht met de zon een gemiddelde oppervlakte temperatuur zou hebben van 255 K (-18 °C). Men meet +33 °C. De veronderstelling die zij hanteren is dat het atmosferisch broeikaseffect dit verschil overbrugt. Gassen als waterdamp en CO2 zijn de voornaamste broeiers. Meer CO2 maakt het warmer. We meten dat het CO2 gehalte van de atmosfeer toeneemt. Dat schrijven zij toe aan de mens, die fossiele brandstof gebruikt, waarbij CO2 vrijkomt. En daardoor komt het dat het warmer wordt. Dat is de AGW-hypothese [AGW = 'Anthropogenic Global Warming'] in een notendop. Politici hebben de redenering omarmd en schrikbarend veel andere onderzoekers, technici en ondernemers, die hun brood verdienen met bestrijding van de verandering, verkondigen hem in koor met de publieksmedia als vaststaande wetenschap.
De realisten, een kleinere groep, wijzen er op dat de temperatuurstijging niet gelijkmatig is en de stijging van het CO2 wel. Dan moet er dus in elk geval nog een ander mechanisme zijn. De verkorting van de gletsjers begon 60 jaar voor het CO2 begon te stijgen. In de Middeleeuwen en in de Romeinse tijd waren ze korter dan nu. In die tijden was het warmer dan op dit moment zonder noemenswaardige menselijke CO2 bijdrage. In de vroege riddertijd was het bitter koud, maar in de Middeleeuwen zonder ons CO2 was het zo warm dat Groenland, nu een ijsklomp, groen was.
Daarna kwam de zogenaamde kleine ijstijd, die mooie schilderijen opleverde. Tijdens en na vorige echte ijstijden daalde en steeg de temperatuur net als het CO2. Maar... de verandering van de CO2-trend kwam telkens zo'n 700 jaar na de verandering in temperatuur.
Wij vernielen onze welvaart om niets. Het middel is veel erger dan de opwarm kwaal.
JvF: CO2 en temperatuur hangen anders samen dan wij denken?
ClP: Ja. Ik rekende het uitgangspunt van die atmosfeerloze aarde eens na. En ik ontdekte dat de leerboeken een rekenfoutje bevatten, of van elkaar hadden overgeschreven. De stralingsevenwicht temperatuur van een atmosfeerloze aarde zou tussen 145 en 255 K liggen. Andere onderzoekers schatten in de buurt van 200 K. Dat zou betekenen dat de broeikas twee of drie keer zo sterk is als de AGW-ers hebben berekend. Met zo'n grote fout kan een theorie niet meer serieus genomen worden. We moeten gewoon eerlijk toegeven dat het klimaat onbegrepen is. Er is geen goede verklaring voor de metingen. Daarvoor is het systeem veel te complex. We zullen heel wat meer onderzoek moeten doen voor we er achter komen.
Intussen weten we wel dat als we de AGW-data gebruiken, de nu op stapel staande klimaatmaatregelen niet meer dan enkele tienden van een graad uitmaken aan het eind van deze eeuw. Dat betekent niets! En dat nog alleen indien alle landen zouden meedoen. Daar lijkt het in de verste verte niet op. Kortom wij vernielen onze welvaart om niets. Het middel is veel erger dan de opwarm kwaal.
JvF: Veel mensen zijn in de ban van een verkeerd idee over CO2. Hoe krijg je dat verkeerde beeld in al die breinen ooit weer bijgesteld?
ClP: Dat lukt niet. Pas als mensen gevaar voor het bestaan voelen, zijn ze bereid af te stappen van wat ze eerder vast geloofden. Wat dat betreft is de geschiedenis van de reformatie en de verlichting leerzaam. De oude Egyptenaren hadden al vrij precies de bolvorm van de aarde gemeten en berekend. Maar de bemanning van de schepen van Columbus was anderhalf duizend jaar later nog steeds doodsbang over de rand van de platte aarde te vallen. En op dit moment zijn er nog mensen die denken dat de zon om de aarde draait, of dat die door vier witte olifanten wordt gedragen. De enige hoop is, dat leiders zich iets aantrekken van theorieën met een hoog waarheidsgehalte en niet met gefalsifieerde.
JvF: U rept van 'de Verlichting'. Raken we als samenleving van koers?
ClP: Ik schreef vroeger columns in het wetenschapsbijvoegsel van de NRC. Later kreeg ik aanmoediging ze in een boek te bundelen. Sommigen waren te oud. Ze sloegen op vergeten gebeurtenissen. Er waren ook nieuwe, die pasten bij de rode draad in die oude kronieken. Het resulteerde in een boek, 'De toekomst achter ons'. Die rode draad was het verdwijnend vertrouwen in harde natuurwetenschappelijke kennis. Sinds het begin van de 'Verlichting' nam - met vallen en opstaan - het vertrouwen in bestuurlijke kringen toe. Die trend versnelde tijdens en kort na de Tweede Wereldoorlog. Hij bereikte zijn top aan het eind van de jaren zestig in de vorige eeuw. Sindsdien nam het vertrouwen af. Steeds vaker weken politici – en andere bestuurders – af van wat natuurwetenschappers ontdekten. In het boek beschreef ik die trendomkeer, die ik 'Verduistering' noemde. Hij zet door tot de dag van vandaag.
Natuurwetenschap is in vele ogen, ook die van nieuwlichters in menswetenschappen en andere postmoderne spraakmakerij, die kranten en praatprogramma's vullen, gewoon een mening. Een mening naast of zelfs inferieur aan andere. Ja, we zijn aardig van koers.
Energetisch kan ik voor huisverwarming niets beters bedenken dan hoogrendementsketels. De uitstap op korte termijn is een blunder van astronomisch formaat.
JvF: Begrijpt u die enorme maatschappelijke drang om van het gas af te willen?
ClP:
Dat Groningers van het aardgas af willen, is heel begrijpelijk. Van broeikas angsthazen begrijp ik het niet. Aardgas is de schoonste, minst CO2 producerende fossiele energiebron. Alle CO2 winst in molenlievend Denemarken komt niet van de molens, maar door de gelijktijdige vervanging van kolen door gas. Ik zei al, die molens sparen geen fossiele brandstof. Wat Groningen betreft, alle getroffen Groningers een nieuw aardbeving bestendig huis geven zou ons samen ongeveer 40 miljard kosten. De gasuitstap komt op 700 tot 1000 miljard. En het gas? Wel Russen, Amerikanen, Algerijnen Qatarezen... staan te trappelen om het ons te leveren. Het zou een fractie kosten van die 700 miljard. En de ellende van huishoudens is bij de uitstap niet te overzien. Energetisch kan ik voor huisverwarming niets beters bedenken dan hoogrendementsketels. De uitstap op korte termijn is een blunder van astronomisch formaat.
JvF: Rutte blijft met optimistische zendingsdrang vasthouden aan de klimaatdoelstellingen van Parijs. Wat zou u tegen hem willen zeggen?
ClP: Meneer Rutte is een aardige man. Zijn verdienste is dat hij een club van kibbelende fluweelklevers bij elkaar weet te houden. Wat dat betreft, zou ik graag wat van hem leren. Maar we moeten niet vergeten dat kabinetten onder zijn voorzitterschap het land de grootste economische schade toebrengen, die een Nederlandse regering ooit bedacht heeft. Ik neem hem bovendien kwalijk, dat hij bij zijn aantreden kiezers misleidde met zijn uitspraak dat windmolens alleen op subsidie draaien. En nu is hij een molenapostel! Politiek is vaak smerig. Maar zo bont... Ik zou hem dus willen toevoegen: stap op! Maar dat zou ik niet zeggen, als ik hem echt sprak. Want dat helpt niet. Ik zou dus zeggen: keer om voor de schade ons allen boven het hoofd groeit.
JvF: Zou hij de ondertekenaars van het manifest op het torentje moeten ontvangen?
ClP: Och, ik ben indertijd ook wel ingegaan op de uitnodiging van de Paus om bij hem thuis over een kerkelijke fout jegens Galilei te praten. Dus waarom niet naar premier Rutte? Maar bij die Paus had ik tevoren tenminste nog een signaal ontvangen dat hij een foutje wilde herstellen. Of dhr. Rutte dat zou willen en of hij dat zou kunnen met zijn huidige ministersclub? Dan zou hij in die kring ineens wel heel erg minder aimabel moeten worden.
ClP: Wij hebben zulk overtuigend materiaal over de onbruikbaarheid van molens, zonnecellen, houtsnippers en biodiesel, dat ik mijn dagen vul met pogingen het funeste beleid te keren. Tussen de bedrijven door reken ik aan het klimaat. Ik noemde al het stralingsevenwicht en het verschil met de metingen. Daar is nu het gedrag van troebele (deels transparante) media in een stralingsveld bijgekomen. Natuurkunde laat je nooit los, al vrees ik dat de materie te moeilijk voor me is om de klimaatwetenschap echt vooruit te helpen. Maar die te behoeden voor het volgen en vastbijten in een verkeerde hypothese, is ook een bijdrage.
JvF: Heeft u zelf al een warmtepomp?
ClP: Dat is een leuke. Het antwoord is natuurlijk ja; net als iedereen. Wie heeft er geen koelkast? Maar u bedoelt waarschijnlijk om mijn huis te verwarmen. Dan is het antwoord nee. In de buurt waar ik woon hebben de huizen stadsverwarming. Warm koelwater van de Utrechtse elektriciteitscentrale. Nu ja, die staat ver weg. Tegen de tijd dat het water bij ons is, is het te koud. Daarom is er halverwege een huizenhoge hoogrendementsketel op gas. Wij wachten af, wat voor capriolen de warmteleverancier en de gemeente gaan uithalen, zonder gas. Zelf maak ik me op mijn 83ste geen zorgen. Bovendien breng ik tegenwoordig drie wintermaanden door in Thailand. Als het spaak loopt, maken we daar zes maanden van. Ik denk dat ik daarvoor subsidie kan krijgen. Het is immers energiebesparing(!).
Dit interview (2019 01 10) is eerder gepubliceerd op Climategate.
