DOEMSCENARIO'S

In een inleidend college kwantummechanica waarschuwde ik studenten.
Ik beschreef eerst een denkbeeldig experiment. Een deeltje in een potentiaal putje. Denk aan een knikkertje dat in een schaaltje op een tafel heen en weer rolt. Als de energie kleiner is dan die van de potentiaal wand - het knikkertje niet hard genoeg rolt om over de rand van het schaaltje te wippen - blijft het daar. Kwantummechanisch is er echter een eindige kans, dat je na een tijdje de knikker toch onder de tafel vindt. Mijn waarschuwing luidde: Kom mij echter niet morgen vertellen, dat u het knikker experiment hebt gedaan en dat u inderdaad de knikker op de grond hebt gevonden. Dan zeg ik namelijk: "U liegt. Waarom ik dat weet? Wel omdat de kans op uw vondst onnoemelijk veel kleiner is, dan de kans dat een mens liegt".

Bij sommige mensen is de liegkans zelfs bijna 100%. Zoals bij de huidige minister-president, de heer Rutte. Of die het nu heeft over de nutteloosheid van windmolens, "die draaien alleen op subsidies", waarna hij ze door dik en dun laat neerzetten, of over het onrecht uitkeringsgerechtigden aangedaan. En als hij ze snelle hulp belooft, weet je bij hem waar je aan toe bent. Niet dus. 100%? Dat is iets overdreven. Laten we het houden op meer dan 90%. Over zijn VVD-lidmaatschap zal hij niet liegen. Maar weer wel als hij met een kabinet informatrice praat over de heer Omtzigt, of tegen de Tweede Kamer over het boek van de heer Schwab, dat hij ja-nee gelezen heeft. Daarom zou ook niemand zijn beweringen over nodige klimaatmaatregelen, of over dodelijk COVID serieus moeten nemen.
Toch is hij de langstzittende minister-president. Dat toont, dunkt mij, dat lui die bepalen wie ons mag regeren anders zijn dan ik.

Zoals het is met de knikker in een kommetje is het ook met levensbedreigende doemscenario's. Al is de kans er op onbetwistbaar, de kans dat ze niet zullen optreden is vaak zoveel groter, dat het de moeite niet waard is je er zorgen over te maken.
Het is niet moeilijk uit te rekenen dat u elke dag wel een luchtmolecuul inademt, dat destijds door Julius Ceasar is uitgeblazen. Maar om daarom na elke ademtocht uw tanden te gaan poetsen is een bruggetje te ver.

Bij de VPRO zijn ze gaan beseffen, d.w.z. gaan luisteren naar communicatie deskundigen, dat het verzet van de vrijzinnig protestanten tegen fundamentalistische angstzaaierij over een wraakzuchtige god en hel en duivel, niet genoeg nieuwe leden meer oplevert. Daarop hebben ze nu iets gevonden: 'tipping points'. Dat zijn onomkeerbare veranderingen die plaatsvinden als het warmer wordt. Die bedreigen ons voortbestaan. Daar moet tegen opgetreden worden. Dat kan volgens hen met onze pensioenfondsen. Die moeten ingezet om klimaatverandering tegen te gaan. Het is iets anders dan pleiten voor een goed pensioen. De beweegreden is zonneklaar. Een goed pensioen heeft geen publieke aantrekkingskracht; angst wel.

Het verhaal is ook veel begrijpelijker dan duivel en hel. CO₂ warmt ons op. Daardoor smelt het ijs. De zeespiegel stijgt en straks verdrinken we. Door opwarming ontdooit de permafrost, dat brengt methaan in de lucht, wat nog erger is dan CO₂. Er komen misschien ook bacteriën en virussen vrij, waartegen wij niet bestand zijn. Een gevaar waarbij COVID in het niet valt. Als het warmer wordt valt er minder regen, daardoor sterft het tropisch regenwoud. Er komt nog meer CO₂. Ze geven wel toe, dat het ook komt door boskap, maar dat is kennelijk minder belangrijk, omdat dat gebeurt voor het goede doel, vervanging van fossiele brandstof. De conclusie is onweerlegbaar: geen pensioengeld investeren in veroorzakers van CO₂.

Het aantrekkelijke van het VPRO verhaal is, dat het net als mijn knikker op de grond, allemaal ontegenzeggelijk denkbaar is. We weten immers dat de aarde opwarmt. Wouter Keller bracht dat in bijgaand plaatje indringend in beeld; kijk goed. Alleen, we weten niet hoe lang nog en hoe warm het dan zal zijn. We weten ook niet wat de oorzaak is, of wat het CO₂ daaraan bijdraagt. Bijgevolg kennen we ook de kansen niet.
Van andere dingen weten we meer. Bijvoorbeeld dat energie te kort leidt tot armoede en massasterfte. Meneer Rutte en zijn ploeg zeggen het wel te weten. En wij weten intussen, wat het betekent als die iets zegt. Hij beroept zich op Parijse akkoorden. Maar daarvan weet hij duidelijk net zoveel als van het boek van Schwab. Want die stoelen op bevindingen van een klimaat 'panel' van de Verenigde Naties, het IPCC. De conclusies daarvan hebben een nog kleiner waarheidsgehalte dan beweringen van onze premier. Indien je met hun eigen cijfers nagaat, wat de klimaatmaatregelen voor de aardse temperatuur betekenen, wanneer alle landen zouden doen, wat ze in Parijs beloofden, zou dat over 80 jaar 0,2 °C minder stijging opleveren dan zonder. (Het is eigenlijk 0,14 °C maar vooruit.) Dat geeft dan 10 à 20 jaar respijt voor we bij VPRO's 'tipping points' zijn aangeland. Tel uit je winst!

Ook die landenbeloften zijn kostelijk. Wij gaan vanwege het CO₂ daarom 3 kolencentrales sluiten. Intussen bouwt China 600 nieuwe. En India met net zoveel inwoners heeft minder dan de schijnheilige opper Chinezen aangegeven lak te hebben aan de CO₂ uitstoot beperkingen. Ze willen kolencentrales. Zij hebben net als nu al de Afrikanen genoeg te doen met het stuiten van de groeiende honger sterfte. Die komt bij ons pas als de VPRO succes heeft met zijn pensioenbemoeienis. Hier komt daar dan nog de sterfte aan kou door energiegebrek bij.

Het is duidelijk. Een rationeel beleid heeft behoefte aan aan een goede risico-analyse. Daarvoor is nodig de kennis van de kans op catastrofes èn de grootte van winst of verlies. Daaraan ontbreekt het. De 'tipping points' en het bereiken ervan zijn onzeker tot uiterst onwaarschijnlijk. Wat de opwarming van de aarde veroorzaakt, hoe lang die doorgaat en tot welke hoogte, eveneens. Dat is grotendeels niet onze schuld. We weten het gewoon nog niet. Van de ca. 30 mogelijke oorzaken en invloeden is er één uitgepikt, CO₂. Zonder zee en lucht zou een niet in 24 uur maar in 365 dagen om zijn as draaiende aarde -128 °C zijn. Ons woonschilletje is nu + 15 °C. Hoe de aarde dat verschil overbrugt is op geen stukken na bekend. Wel dat CO₂ dat niet kan. Doorgronden van het chaotisch klimaatsysteem is nog lang buiten bereik.

Ergerlijker is, dat IPCC, Europese Commissie en onze eigen regering geen benul hebben van de opbrengst en nadelen van de maatregelen die ze gaan nemen. Van de nadelen weten we al wel, dat ze onvoorstelbaar en onverteerbaar groot zijn. Een bekend econoom, Bjørn Lomborg, berekent de kosten 4000 à 5000 miljard euro. Maar economen rekenen niet met doden van honger en kou. Als alle doelstellingen van de EU gehaald worden zal het uiteindelijke resultaat een onmeetbaar kleine temperatuur reductie van zo'n 0,04 °C zijn. Onmeetbaar dus. En toch maar liegen "van het gas af en geen vlees eten, alleen zon en wind, dan redden we de wereld". Wanneer dat betekent, dan kan de natuur ongestoord zijn gang gaan, is dat nog een beetje waar ook door massa-sterfte. Maar hoe, wat er dan overblijft van onze soort, daarover zal denken, laat zich raden: massagekte.

Dat nog eens overdenkend, kan ik meneer Rutte's gelieg wel begrijpen. Ons soort diertjes verkeert nu eenmaal graag onder soortgenoten. Gezellig samen onder een tafel, zoekend naar een knikker. Zij weten dat die er op een keer zal liggen. Ik weet, dat zij, noch u of ik, dat zullen meemaken.

Dit verscheen vrijwel identiek op Climategate.