Een criminologe aan de Utrechtse universiteit, prof. Dina Siegel met een team van medewerkers, namen de Utrechtse sanering serieus en onderzochten hoe de maatregel tot stand kwam en wat de gevolgen waren. Hun rapport is dezer dagen verschenen.

Dina Siegel, i.s.m. H.v.d. Bunt, B. Oude Breuil, M. Goderie, R. de Wildt, T. Shiboleth & L. Swetzer:

HET ZANDPAD - CLOSING BROTHELS OR CLOSING EYES?

Boom Lemma,
Den Haag, 2015.

De onderzoekers probeerden tevergeefs bij de gemeente, de politie en talloze betrokken instanties te achterhalen wat nu de feitelijke aanleiding was voor het sluiten van de ramen. Men echode de categorische verklaringen na die eerder door de autoriteiten waren gegeven. Onder de laatsten bleef het, indien puntje bij paaltje kwam, bij een verwijzing naar geheime informatie. Van geconstateerde en bestrafte misdrijven was geen teken te vinden.
Honderden dames waren door de besluiten hun werkplek, hun klanten en hun inkomen kwijt. Velen raakten daardoor in rampzalige omstandigheden. Het team spoorde een representatief aantal prostituees op, die vroeger in de stad, voornamelijk op het Zandpad hun werk deden. Nadat zij hun vertrouwen hadden gewonnen, spraken de vrouwen vrijuit over hun belevenissen. Die zijn, net als antwoorden van de instanties en de commentaren van een aantal vaste klanten nauwgezet in het rapport opgetekend.
Het resultaat is een humanitair document van narigheid en ellende en onverantwoord harteloos beleid. Het is ten hemel schreiend; een geschiedenis van misère, rechteloosheid en onverantwoord, ja onmenselijk machtsmisbruik.

De alles overheersende indruk, die uit het rapport naar voren komt is: het zandpad was voor de sekswerkers de beste plek, die ze ooit hadden gehad. Verschillenden noemden het de beste plek in Europa. Ook over de verhuurders hadden ze lof evenals over de veiligheid. Zonder uitzondering gaven de dames te kennen dat ze – allen waren nadien elders met hun werk doorgegaan – indien het verbod zou worden opgeheven, direct weer naar hun Utrechtse werkplek zouden terugkeren.

Mijns inziens is de enige harde conclusie die na dit onderzoek kan worden getrokken:

De maatregel die Utrecht nam om vrouwen tegen mensenhandel te beschermen heeft diezelfde vrouwen onnoemelijk leed en schade bezorgd en op geen enkele aanwijsbare wijze bijgedragen aan de bestrijding van de mensenhandel.

Ik acht de vraag gewettigd of de overheid hier aansprakelijk gesteld kan worden voor het toebrengen van leed, schade, ja broodroof?
Indien het gemeentebestuur in het algemeen belang maatregelen moet nemen die bepaalde burgers in hun bestaan, hun levensomstandigheden, treffen, zoals onteigening of werkverlies, dan staat daar toch een adequate vergoeding tegenover? Zou dat dan niet eens te meer moeten gelden, wanneer het algemeen belang door zo’n maatregel niet aanwijsbaar gediend wordt? Als het aan mij lag zou zelfs strafvervolging wegens ongegrond machtsmisbruik niet achterwege moeten blijven.

Ik beveel kennisneming van het rapport een ieder aan die begaan is met het lot van mensen die getroffen worden door overheids willekeur en stompzinnigheid.

Noot

1. In Amsterdam gebeurde net zo iets, alleen minder rigoureus. Daar maakte de stad gebruik van de wet BIBOB. Verhuurders die iets misdaan hadden, bijvoorbeeld een verkeersboete niet betaald, of een zwartwerker een kamer laten schilderen, moesten de kamerverhuur aan prostituees staken. Niet aan gewone bewoners, horeca gelegenheden of winkels. Voor die was een zwartwerker niet zo erg.