ENERGIE EN KLIMAAT
&
De Nederlandse natuurkundigen.

Samenvatting

Energie en klimaat laten ons niet koud. Al was het alleen al om de tientallen miljarden euro's die er voor worden uitgegeven. Die komen niet ten goede aan de zorg of aan het hoognodige onderzoek aan nieuwe energiesystemen.
De Nederlandse Vereniging voor Natuurkunde (NNV) bereidt een standpunt hierover voor. Daarover bericht het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (NTvN). Het bericht verraadt een vooringenomen zienswijze, waartegen ik mij verzet. De 10 stellingen die de initiatiefnemers publiceerden zijn eenzijdig. Bovendien ontbreken alle natuurkundige argumenten. Een poging dat recht te zetten en zo die stellingen te ontkrachten is door de redactie geweigerd met als argument de voorbereiding neutraal te houden.

Inleiding

Klimaatverandering is een veel besproken onderwerp. De discussie betreft meestal de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer en de beïnvloeding door menselijk handelen. Daarover is onrust. De veronderstelling is dat wij bezig zijn onze leefomgeving te beschadigen. Wij laten de aarde opwarmen. Dat is slecht en bovendien stijgt daardoor de zeespiegel. Zodoende zal ons land en vele andere plekken op aarde onbewoonbaar worden.
Regeringen nemen maatregelen om de klimaatverandering tegen te gaan en zinnen op middelen om dat nog harder aan te pakken dan nu al het geval is. Die maatregelen kosten onvoorstelbaar veel geld, geld dat dus niet aan andere wenselijke doelen kan worden besteed.

Het is begrijpelijk dat natuurkundigen zich verdiepen in de vraag of de veronderstellingen, waarom dit alles draait, waar zijn? Zo niet dan maakt de wereld zich op voor het begaan van de grootste blunder in de geschiedenis.
Nu heeft de Nederlandse Natuurkundige Vereniging (NNV) het voornemen over deze pregnante vraag en de maatregelen met een standpunt te komen. Dat is aangekondigd in het verenigingsblad, het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (NTvN) van augustus 2015. De NNV zal hierover ter voorbereiding een symposium houden en de initiatiefnemers hebben daarvoor een tiental stellingen opgesteld. Dit alles is hier te lezen.

Reactie

Ik stuurde daarop de volgende reactie aan het blad met het verzoek aan de redactie dat op te nemen in een aflevering die voor het symposium verschijnt.

"In het augustus nummer staat een aankondiging van een symposium vergezeld van tien stellingen, ter voorbereiding van een NNV-standpunt. Natuurkundigen nemen een grote verantwoordelijkheid op zich, wanneer zij - schermend met hun vakkennis - uitspraken doen die publiek en regering aansporen vele tientallen miljarden uit te geven aan maatregelen waarvan noodzaak en effectiviteit niet vanzelfsprekend zijn. Wij moeten dan wel erg zeker zijn van onze zaak. Zo niet, dan helpen wij geld weggooien dat beter besteed had kunnen worden. Over klimaat en klimaatverandering is die zekerheid er niet. Evenmin over de wijze waarop de toekomstige energievoorziening het best kan worden georganiseerd. De stellingen stoelen op te veel zekerheid.
Fysici die zich niet door opgeklopt alarmisme in publieksmedia ongerust hebben laten maken, over CO2, opwarming en energieschaarste, hebben wellicht geen belangstelling voor het symposium. Die laten de voorbereiding van een standpunt van de NNV over aan anderen, waaronder nogal wat activisten zonder kennis van zaken. Zo dreigt de natuurkundige gemeenschap zich te blameren.

Leden die zich niet geroepen voelen zich in de zaak te verdiepen, raad ik aan tenminste de indringende oproep van Steven Koonin, o.a. Caltech physics professor en ‘science advisor’ van president Obama in de Wallstreet Journal van 19 september 2014 te lezen.

De NNV zou er goed aan doen zich van stellingname te onthouden en die onthouding publiek te maken! Indien zij toch met een inhoudelijk stuk naar buiten wil treden, is de aangekondigde voorbereiding onvoldoende. Zie bijvoorbeeld de manier waarop de Amerikaanse zustervereniging, APS, dat doet.

De onrust over klimaatverandering wordt gevoed door modelstudies. Roy Spencer bracht de modeluitkomsten van het temperatuurverloop, die het IPCC (klimaat panel van de Verenigde Naties) gebruikt, bijeen in een plaatje, samen met de meetresultaten, hier voor de ‘Mid-Tropospheric Temperature’ in de tropen mei 2015:

Roy Spencer e.a.: Congressional Testimony May 2015

Richard Feynman hield zijn studenten voor: Indien de theorie andere uitkomsten geeft dan de metingen is de theorie fout.

Ook over energie bevatten de geponeerde stellingen betwistbare uitspraken. Wind en zon kunnen onze energiebehoefte niet dekken. Zelfs indien men de veronderstellingen van onze regering bijvoorbeeld t.a.v. de windmolenbijdrage na voltooiing van het ‘Energieakkoord’ zou geloven, zouden de molens in 3% van onze eigen energiebehoefte voorzien. En slechts in 1% van wat wij verwerken – en dus aan verdienen – en verbruiken samen. In werkelijkheid is de brandstofbesparing nog driemaal zo klein. Voor elektriciteit uit zonne-energie is het nog erger. Zie bv.:

• http://www.clepair.net/windbesparing.html
• http://www.clepair.net/europhysics201203.html
• http://www.clepair.net/zonnepanelen.html

Voor wie zich gerust laat stellen door de notie dat een meerderheid van klimatologen de opvatting over mens geïnduceerde opwarming steunt, raad ik aan te lezen:

• http://joannenova.com.au/2015/07/less-than-half-of-climate-scientists-agree-with-the-ipcc-95-certainty/

Mijn persoonlijke opvatting is dat de stand van de klimaatwetenschap geen waarschuwing van de natuurkundigen rechtvaardigt, evenmin als een pleidooi voor het grootschalig uitrollen van wind-, zon- en biomassa- (zie de KNAW waarschuwing) systemen ter leniging van de energiebehoefte. Wij moeten ons niet door alarmisme laten meeslepen.

Kees le Pair.

De redactie berichtte mij in antwoord het volgende:

From: Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Sent: Friday, August 28, 2015 5:43 PM
To: clepair@casema.nl
Subject: Re: energie & klimaat

Beste heer Le Pair,
We hebben uw reactie in de redactie besproken. We hebben echter besloten om voor het NNV-symposium geen reacties of artikelen hierover te plaatsen in het tijdschrift zodat de discussie zo neutraal mogelijk kan plaatsvinden. Ik hoop dat u dit begrijpt.

Met vriendelijke groet,
Marieke de Boer

Daartegen protesteerde ik als volgt:

From: clepair@casema.nl
Sent: Saturday, August 29, 2015 12:13 PM
To: Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Cc: Jan vRuitenbeek
Subject: energie & klimaat

Redactie NTvN,
Nee, dat begrijp ik niet. Het symposium met de gepubliceerde stellingen is absoluut niet neutraal. Het is beschamend eenzijdig. De natuurkundige fundering van de stellingen ontbreekt. Ik protesteer daarom tegen het besluit van de redactie in het bijzonder omdat ik daarin voor ieder toegankelijke referenties geef, die de door u gepubliceerde stellingen met harde argumenten ontzenuwen. De verwijzingen naar het IPCC kan alleen slaan op het executive summary, dat op vele punten voorbij gaat aan de onderliggende publicaties in het eigenlijke rapport. Daarover staat niets in het bestreden artikel.
Ik ben bang dat de voorbereiding van een standpuntbepaling door de vereniging ons brengt in het kamp van de regering en in het bijzonder dat van Minister Kamp. Die lanceerde nota bene dat metingen aan een bestaand systeem ongeschikt zijn om een modelberekening te falsifiëren. Naar wij nu weten, zal hij om op de ingeslagen weg voort te gaan binnenkort zelfs moeten volhouden dat de opbrengst van de windmolens in Ierland zoals die in de praktijk is gebleken, minder gewicht heeft dan de opbrengst die hij van onze molens verwacht. Beide standpunten zijn in strijd met de wetenschappelijke principes, die wij sinds de 16e eeuw huldigen. Het klimaat verandert voortdurend als gevolg van een grote reeks invloeden. CO2 is er daarvan slechts een. Die domineert in de huidige klimaatmodellen. De door mij meegezonden meetresultaten falsifiëren die modellen. Die doorslaggevende argumenten worden nu door u onderdrukt. Het enige dat via het NTvN de leden wordt voorgehouden zijn de stellingen van een groep alarmisten. Dat is niet neutraal. Het is partijdig.
.Ik sluit mijn artikel nogmaals bij t.b.v. hen die ik van dit schrijven in kennis stel en die het nog niet allen hebben gezien.
Dr. C. (Kees) le Pair

Of het helpt? Ik verwacht van niet. Het ziet er naar uit dat een en ander goed is voorgekookt. De alarmisten namen het voortouw en een bericht van naderend onheil appelleert meer dan een geruststelling. Fysici zijn in het algemeen nogal introvert. Een symposium als dit trekt de schare van verontrusten. Degenen die er anders over denken zullen er hun schouders over ophalen en verstek laten gaan. Zij willen hun tijd nuttiger besteden. Het gevolg zal zijn een overweldigende meerderheid van deelnemers die het initiatief steunen. Ik hoop dat ik het mis heb, maar ik vrees het ergste. Ook natuurkundigen zijn manipuleerbaar.

Dick Thoenes en ik hebben intussen de stellingen die op het symposium centraal staan becommentarieerd. Ze bevatten zo veel dat er dikke boeken over te schrijven zouden zijn. Wij hebben ons dus moeten beperken. Er blijft o.i. niets van overeind. Enfin, lees maar.

Commentaar op Stellingen
NTvN, aug. 2015, p. 295.

1) De verbranding van fossiele brandstoffen is de belangrijkste factor in de verhoging van de concentratie van kooldioxide in de atmosfeer.
Dit is onzeker. Tijdens glaciale cycli steeg en daalde de CO2 concentratie zonder de mens. De verandering van het kooldioxidegehalte van de atmosfeer is het gevolg van het verschil in natuurlijke en menselijke bron en natuurlijke absorptie, door de biosfeer, de oceanen en gesteente. De invloed van natuurlijke processen is twee ordes groter dan de menselijke emissie. De onzekerheden daarin zijn van dezelfde grootteorde als de menselijk emissie. Van alle productieprocessen van CO2 wordt momenteel 98% door de natuurlijke consumptie opgenomen. Wij weten niet precies waardoor dit getal wordt bepaald. Er is niet evenwicht als gevolg van diverse relaxatietijden. Als dit bijvoorbeeld zou toenemen tot 99%, zou de toename van de CO2 concentratie in de atmosfeer halveren. Dit is uiteraard speculatief, maar het duidt op onze onvoldoende kennis van de CO2 huishouding in de natuur.
2) Verhoogde concentraties van kooldioxide versterken het broeikaseffect, waardoor meer warmte wordt vastgehouden en het aardoppervlak een hogere gemiddelde temperatuur aanneemt.
Dit is geen fysische uitspraak. De vraag is: hoeveel de temperatuur verandert als gevolg van CO2 concentratie verandering? Daarover is geen consensus. IPCC e.a. veronderstellingen zijn vooral gebaseerd op het idee van een positieve terugkoppeling door waterdamp, die op goede gronden is betwist. Zelfs over de eigen bijdrage van CO2 lopen de bevindingen van diverse onderzoekers uiteen. De combinatie van verdamping van water en wolkenvorming leidt tot een negatieve terugkoppeling die door de miljoenen jaren heen de temperatuur van het aardoppervlak binnen zekere grenzen constant heeft gehouden.
3) We hebben vertrouwen in het proces geleid door het IPCC en in de onafhankelijkheid van de wetenschappers die daaraan hebben bijgedragen.
Dat vertrouwen is misplaatst. De conclusies van het IPCC zijn voornamelijk gebaseerd op de resultaten van klimaatmodelleringen, waarvan duidelijk is dat die in ernstige mate tekort schieten. De werkwijze van het IPCC is onweerlegbaar bekritiseerd. Bijvoorbeeld bleken ‘summaries for policy makers’ op onderdelen in strijd met onderliggende documenten. Verschillende ‘lead authors’ trokken zich daarom terug. De gepresenteerde modeluitkomsten veranderden telkens, zie grafiek (boven). Het IPCC noemt dat ‘fine tuning’. Het is gefoezel.
4) Ongeacht de oorzaak van klimaatverandering, constateren we dat de mondiale samenleving in toenemende mate kwetsbaar is voor verandering in klimaat. Betrouwbare meting en registratie van klimaat is van essentieel belang, als eerste stap in de keten van besluitvorming.
‘In toenemende mate’ is niet onderbouwd. Indien die er al is, is het een gevolg van de toename van de bevolking en van de groei van stedelijke agglomeraties dichtbij de zee. Van versnelde zeespiegelstijging, een ander alarmisten stokpaard, is ook al geen sprake en de zogenaamd kwetsbare koraaleilanden groeien gewoon met een stijgend zeeniveau mee, zoals ze dat altijd al deden. Er zijn ook positieve effecten. Betrouwbare metingen zijn uiteraard noodzakelijk en dienen te worden voortgezet en verbeterd. Bij de huidige beperkte kennis van de klimaatverschijnselen en hun effect op de samenleving is een verantwoorde besluitvorming niet mogelijk.
5) Ongeacht de oorzaak van klimaatverandering, is het van groot belang maatregelen te ontwerpen die kunnen bijdragen aan de beheersing van de klimaatverandering.
Dit gaat uit van de veronderstelling dat de mens in staat is het klimaat te sturen. Deze veronderstelling is uit de lucht gegrepen. Wij kunnen ‘continental drift’, variatie in de beweging van planeten en variaties in de zonneactiviteit niet beïnvloeden. CO2 concentratie is op zijn hoogst een minieme factor. Maatregelen zouden eerst en vooral gericht moeten zijn op de gevolgen van klimaatverandering, niet op een vermeende oorzaak.
6) Techniek is niet de beperkende factor. Kosten (mondiaal) zijn niet de beperkende factor. Het klimaatprobleem kan nu aangepakt worden.
Het klimaatprobleem, als dat al bestaat, kan helemaal niet aangepakt worden. Reeds nu zijn de kosten waartoe men in dit verband heeft besloten onaanvaardbaar hoog.
7) De voorraden fossiele brandstoffen zijn groot, maar eindig. De inzet van duurzame alternatieven is van groot belang om een stabiele energievoorziening te kunnen blijven garanderen.
Er is zeker voor meer dan een eeuw een voldoende voorraad van fossiele brandstoffen. Studie naar mogelijkheden voor alternatieve energievoorziening zijn van belang voor de zeer lange termijn. Grootschalige inzet van dure, onvoldoende systeemtechnisch doordachte instrumenten is schadelijk. Bij de huidige inzichten lijkt kernenergie, uraan, thorium en kernfusie het meest belovend. De opties wind en zon dragen niet bij aan stabiliteit, in tegendeel.
8) Er zijn voldoende energiebronnen, en conversie-, opslag-, transport- en eindverbruikerstechnologieën beschikbaar om tegen 2050 energiesystemen te ontwerpen waarbij de broeikasgasemissies verwaarloosbaar laag zijn. De meerkosten van zulke systemen ten opzichte van het huidige systeem zijn beperkt.
Dit is volkomen onjuist. Bij de huidige stand van de techniek zijn er geen technologieën beschikbaar die dit mogelijk maken. Bovendien zijn de kosten van de nu bekende technieken onacceptabel hoog.
9) Het gevaar van afwachten zonder maatregelen te nemen is te groot. De klimaatmodellen kunnen geen volledig zekere voorspellingen leveren, maar de meest waarschijnlijke scenario’s vragen snel om ingrijpende beslissingen.
Er bestaat geen dreigend gevaar. De huidige klimaatmodellen schieten in belangrijke mate tekort, zie (bovendstaande) grafiek. Er is absoluut geen noodzaak voor snelle ingrijpende beslissingen. Dit zou alleen maar kunnen leiden tot nog meer grootschalige mislukkingen.
10) De natuurkundige gemeenschap in Nederland roept de nationale en internationale politiek op om tijdig gepaste maatregelen te nemen om de opwarming van de aarde tegen te gaan
Deze oproep is gezien de bestaande wetenschappelijke kritiek op de uitgangspunten de Nederlandse natuurkunde onwaardig. De enige zekerheid is dat het klimaat altijd verandert. Een oproep om maatregelen in antwoord op de gevolgen van klimaatverandering zou meer voor de hand liggen, al zouden wij daarmee een open deur intrappen. Wij weten veel minder over het klimaat dan velen denken. Klimaatonderzoek is nodig. Daarbij zou op de eerste plaats fysisch onderzoek moeten komen en minder klimaatmodellering waaraan nu op gigantische schaal, geld wordt uitgegeven. Het succes daarvan valt erg tegen, zie (bovenstaande) grafiek.

Zelf wil ik over het klimaat nog wel het volgende kwijt. (Over zgn. alternatieve energie staat deze webstek vol. Klik daarvoor op "home" en vervolgens op de rubriek "wind, klimaat en energie".)

Klimaat

Het klimaat is niet constant. In de geologische geschiedenis is het drastisch veranderd. Dat is te zien voor wat o.a. betreft temperatuur en CO2 in de atmosfeer in de volgende twee plaatjes. Het eerste beslaat zeshonderd miljoen jaren, het tweede de meer recente 400.000 jaar.

De zeespiegel steeg en daalde mee, zoals we kunnen zien in het plaatje dat ik ontleen aan 'De menselijke maat', p. 219 van S. Kroonenberg:

In de laatste 15000 jaar steeg het zeeniveau zonder menselijke invloed 120 meter. Een kleine tienduizend jaar geleden waren er menselijke nederzettingen in het midden van wat nu de Noordzee is. Wat verbeelden wij ons te denken dat zulke veranderingen niet meer zouden kunnen voorkomen? Veeleer dan trachten een minieme invloed op het klimaat uit te oefenen, dient de mensheid zich bezig te houden met maatregelen om zich tegen gevolgen van natuurlijke klimaatverandering te verdedigen.

Er zijn legio natuurkundige verschijnselen die het aards klimaat bepalen. CO2 speelt daarin een rol, maar slechts een kleine. En van de dynamiek van CO2 in de atmosfeer, de hoeveelheden die er in en uit gaan, is nog zoveel onbekend, dat een geo-chemicus als Olaf Schuiling er zijn schouders over ophaalt. Van de jaarlijkse toe- en afname is vermoedelijk zo'n 2% toe te schijven aan de mens en van die 98% is de foutenmarge zo groot, dat het menselijk aandeel in het niet valt. In onderstaand plaatje zien we waar de atmosferische concentratie groot is. Boven de tropische regenwouden en op sommige plaatsen in de oceaan! Niet bepaald de plekken waar veel industrie is!

Milieu organisaties, Green Peace voorop, zouden hun adagium 'ban CO2' tenminste moeten vervangen door:

En de natuurkundigen? Die moeten zich bezighouden met energie onderzoek en ontwikkeling voor als het fossiele brandstof tijdperk afloopt en er te korten ontstaan. De enige die daarvoor in aanmerking komen zijn veilige kernreactoren op basis van uraan, thorium en kernfusie; plus de bijbehorende conversie- en opslagtechnologie. Al het andere is geknutsel in de marge, waarmee hooguit enkele niche problemen zijn te verhelpen en waarop, op straffe van massasterfte, de mensheid niet moet rekenen.

Nieuwegein
2015 08 30.