ALFA’S BÈTA’S & GAMMA’S

Het wereldtoneel

Zo te zien is de wetenschapsinvloed op het wereldgebeuren niet groot. En onderling is ook niet alles koek en ei. Op Climategate staan bijvoorbeeld in de discussies nogal eens onvriendelijke dingen over alfa’s. De schrijver doelt dan op mensen die het land besturen of de gedachten en handelingen van het volk beïnvloeden. Zij hebben, na een studie politicologie, communicatiewetenschappen, economie, sociologie enz., al of niet afgerond, het heft en de publieksmedia in handen. En zij hebben meestal geen kaas gegeten van natuurwetenschap en techniek. Hoewel de bèta’s die, zoiets schrijven, in de zaak zelf meestal gelijk hebben, vind ik de verwoording slecht. Ik zou ze dan willen toeroepen “U goed bedoel, maar niet goed zeg!” Om te beginnen kunnen de wetenschappen in mijn opsomming beter gammavakken worden genoemd. Ze houden zich bezig met wat mensen en groepen denken en doen. Het ligt voor de hand dat zij daar meer van weten dan veel bèta’s, die zich verdiepen in dingen, die leven en groeien, of hoe de dingen om ons heen zich gedragen.

Een van mijn favoriete anekdotes gaat over enkele geleerden, die samen in een trein door Schotland reisden. Een van hen is een natuurkundige, de tweede een wiskundige en de derde een filosoof, die zich in logica verdiepte. Ze kijken uit het raam en zien een schaap in het gras liggen. De natuurkundige zegt: "Kijk eens, collega's. Wisten jullie dat er in Schotland zwarte schapen leven?" De wiskundige grinnikt. Hij antwoordt: "Nee, dat weet ik niet. En u ook niet. Wat wij weten, is dat er in Schotland tenminste één zwart schaap leeft." De logicus lacht fijntjes en merkt op: "Het spijt mij collega's. Het enige dat wij weten, is dat er in Schotland een schaap is, dat aan één zijde zwart is. En of het leeft, weten wij ook niet."
De logicus had gelijk. Maar wij weten intussen dat de natuurkundige de werkelijkheid het best begreep. De enige in de coupé die aan de gehoorde discussie verdiende, was een meereizend communicatiewetenschapper, die het verhaal in een krant publiceerde.

Jaren geleden klaagde C.P. Snow dat er geen universele geleerden meer waren. Hij onderscheidde toen nog alleen alfa's en bèta's en betreurde het dat die weinig wisten van elkaar's vak. Wel had hij gemerkt dat bèta's vaker de voornaamste zaken uit de alfasfeer kenden en begrepen, dan omgekeerd. Hoewel ik beken zelf nogal eens Snow's verzuchting te slaken, weet ik best dat er alfa's en gamma's zijn met kennis en begrip van waarmee bèta's zich in laten. Het vervelende is alleen dat je ze met een lantaarn moet zoeken. Op ons politiek toneel kan je een kanon afschieten, zonder er één te raken Maar ze zijn er wel.
De voormalige president van de Amerikaanse vereniging van historici, Lynn White, verwierf zijn bekendheid met de rol van de stijgbeugel in de overwinning op de Arabische invallers. En met die van de schoorsteen in de sociale stratificatie in de Europese maatschappij.
Ook hebben niet alle bèta's zoals Feynman, die hielp de Maya taal te decoderen, of Mendelsohn die een aantal raadsels van de Egyptische piramiden oploste, alfa-bijdragen op hun naam.
Een sociaal wetenschappelijk vriendje in mijn jeugd, bouwde betere radio's dan ik. Ik was er na een kristalontvanger mee opgehouden.

Wat ik zeggen wil, is dat categorische uitspraken over mensen ongerechtvaardigd zijn. Verstandige mensen weten dat, indien het gesprek gaat over huidskleur of aanblik. Maar hun aantal vermindert sterk, wanneer het om andere zogenaamde kenmerken of eigenschappen gaat dan kleur of uiterlijk. Dan is categorisatie weer in trek. Al camoufleert men dat met 'de meerderheid van', of ogenschijnlijk nog objectiever 'x% van'. Dubbel fout is het, wanneer men domkoppen in regering of parlement, die niets van klimaat begrijpen, maar er wel over praten en beslissen, "alfa's" noemt. Dat bruuskeert niet slechts individuen, maar een hele categorie. Het gaat bovendien vooral om gamma's. Die groep voert daar de boventoon.

Ik pleit tegen te hulp roepen van categorieën om iemand de pan uit te vegen. Van mij mag je zeggen dat kleurlingen niet wit zijn. Of dat katholieken naar de mis gaan. Dat zijn dubbel openslaande 'porte-brisé' deuren die naar twee kanten opengaan; een beetje dom, maar onloochenbaar. Wanneer echter een politicoloog over klimaat of energie weer eens dom uit de hoek komt, zeggen dat gamma's dom zijn, of nog erger, hem als alfa zijn oordeel ontzeggen, is jezelf als miskleuner c.q. als dubbele miskleuner afficheren. Van mij mag je een domoor zijn domheid verwijten, maar zeg dan waarom hij dom is. Dan doe je een falsifieerbare uitspraak.
Indien onze geachte moderator op Climategate dat criterium zou hanteren om bepaalde commentaren te weren, zou hij mijn zegen hebben. En de reactierubriek van veel modder zuiveren. Wie weet, konden we daarna zelfs trollen dan beter verdragen.

Naschrift
Of mijn suggestie voor de moderator uitvoerbaar is, heb ik niet nagegaan. Maar hij heeft tenminste mijn advies op Climategate gepubliceerd. (En hij is niet eens 'communicatiewetenschapper'.)

Kees le Pair
Nieuwegein
2020 10 02